سیستم خنک کاری خودرو (آشنایی با اجزا و عملکرد آن)

۱. رادیاتور (Radiator)

• وظیفه: رادیاتور یک مبدل حرارتی است. گرمای (جذب شده) توسط مایع خنک کننده از موتور را به هوای خارج منتقل میکند.

• ساختار: از یک شبکه لوله های فلزی (معمولاً مس یا آلومینیوم) و پره های نازک تشکیل شده است. این پره ها سطح تماس را بسیار افزایش میدهند تا تبادل حرارت به طور مؤثر انجام شود. رادیاتور دارای دو مخزن ورودی و خروجی است.
  

۲. درپوش رادیاتور (Radiator Cap)

• وظیفه: این درپوش بسیار هوشمندانه عمل میکند. سیستم را تحت فشار (معمولاً ۱ تا ۱.۵ بار) نگه میدارد. با افزایش فشار، نقطه جوش مایع خنک کننده بالا میرود (تا حدود ۱۲۰ درجه سانتیگراد) که از جوش آوردن موتور جلوگیری میکند. همچنین درپوش رادیاتور دارای یک شیر اطمینان است که در صورت فشار بیش از حد، اجازه میدهد مایع به مخزن اضافه سرریز شود.
  

۳. پمپ آب (Water Pump)

• وظیفه: قلب سیستم و عامل به جریان انداختن مایع خنک کننده در سراسر سیستم است. واترپمپ معمولاً توسط تسمه تایم (Timing Belt) یا تسمه دینام (Serpentine Belt) به حرکت درمی آید.
  

۴- ترموستات (Thermostat)

• وظیفه: تنظیم دمای موتور است. این قطعه مانند یک شیر حساس به دما عمل میکند.

  • هنگامی که موتور سرد است، ترموستات بسته است و اجازه نمیدهد مایع خنک کننده به سمت رادیاتور برود. در عوض، مایع فقط در داخل بلوک موتور و سرسیلندر گردش میکند تا موتور سریعتر به دمای کارکرد برسد (Warm Up).

  • هنگامی که موتور به دمای مشخصی (مثلاً ۸۵ درجه) برسد، ترموستات باز میشود و مسیر گردش مایع به سمت رادیاتور را باز میکند تا عملیات خنک کاری آغاز شود.
    

۵. فن رادیاتور (Radiator Fan)

• وظیفه: هنگامی که خودرو با سرعت کم حرکت میکند (مثلاً در ترافیک) یا زیر بار سنگین است، جریان هوای ورودی کافی (براثر حرکت خودرو) برای خنک کردن رادیاتور وجود ندارد. در اینجا فن رادیاتور روشن میشود و هوا را با شدت از میان شبکه رادیاتور عبور میدهد تا انتقال حرارت انجام شود.
  

• انواع فن رادیاتور:

  • مکانیکی: توسط موتور و از طریق یک کلاچ حساس به دما به حرکت درمیآید (در خودروهای قدیمی).

  • الکتریکی: امروزه رایج است و توسط یک موتور الکتریکی کنترل میشود. این موتور توسط یک سنسور دمای مایع خنک کننده فرمان میگیرد.

۶. مایع خنک کننده (ضدیخ و ضدجوش)

• وظیفه: این فقط "آب" نیست! یک مایع خاص متشکل از اتیلن گلیکول و آب (معمولاً به نسبت ۵۰-۵۰) است.
  

  • نقطه انجماد را پایین میآورد (از یخ زدن در زمستان جلوگیری میکند).

  • نقطه جوش را بالا میبرد.

  • این مایع دارای مواد افزودنی ضد خوردگی و ضد زنگ است که از استهلاک داخلی سیستم محافظت میکند.

۷- مخزن اضافه (Overflow Tank / Expansion Tank)

• وظیفه: با گرم شدن موتور، مایع خنک کننده منبسط میشود. این مخزن فضای اضافی را برای انبساط مایع فراهم میکند. وقتی موتور خنک میشود، مایع از طریق درپوش رادیاتور به سیستم بازمیگردد. این کار از هدررفتن مایع جلوگیری میکند.
  

۸- هسته گرمکن (Heater Core)

• وظیفه: این قطعه در واقع یک رادیاتور کوچک در داخل کابین خودرو (پشت داشبورد) است. هنگامی که بخاری داخلی خودرو را روشن میکنید، یک شیر اجازه میدهد مایع داغ از موتور از داخل این هسته عبور کند. فن هوای cabin (کابین) روی آن می دمد و هوای گرم تولید میکند.
  

۹- سنسور دمای مایع خنک کننده (فشنگی رادیاتور)

• وظیفه: دمای مایع خنک کننده را دائماً اندازه گیری کرده و اطلاعات را به (ECU) خودرو ارسال میکند. ای سی یو از این دادهها برای تنظیم نسبت سوخت و هوا، کنترل احتراق و فعال کردن فن رادیاتور استفاده میکند. این سنسور همچنین اطلاعات را برای نشان دادن روی دماسنج داشبورد ارسال میکند.

۱۰- لوله ها و شیلنگ ها (Hoses)

• وظیفه: شبکه انتقال مایع خنککننده بین اجزای مختلف سیستم هستند.

  • شیلنگ فوقانی رادیاتور: مایع داغ را از موتور به رادیاتور میبرد.

  • شیلنگ تحتانی رادیاتور: مایع خنک شده را از رادیاتور به موتور برمیگرداند.

  • شیلنگهای بخاری: مایع را به هسته گرمکن و از آن منتقل میکنند.
    

چرخه کاری سیستم خنک کننده خودرو (خلاصه):

1. موتور سرد: ترموستات بسته است. پمپ آب، مایع خنک کننده را فقط در داخل بلوک موتور و سرسیلندر به گردش درمیآورد تا موتور سریع گرم شود.

2. رسیدن به دمای کارکرد: وقتی دمای مایع به حد (تنظیم شده ترموستات) رسید، ترموستات باز میشود.

3. چرخه کامل: مایع داغ از موتور خارج شده، از طریق شیلنگ فوقانی وارد رادیاتور میشود. در رادیاتور، حرارت خود را از دست داده و خنک میشود. سپس توسط پمپ آب، از طریق شیلنگ تحتانی مجدداً به موتور بازگردانده میشود.

4. کنترل دما: اگر جریان هوای طبیعی (مثلاً در سرعتهای بالا) برای خنک کردن کافی نباشد، سنسور دمای coolant فرمان روشن شدن فن الکتریکی را صادر میکند.

5. انبساط: مایع منبسط شده به مخزن اضافه سرریز میکند و هنگام خنک شدن، دوباره به سیستم مکش میشود.

این همکاری دقیق بین تمامی این اجزا این اطمینان را می دهد که موتور خودرو شما همیشه در بهترین دما و شرایط ممکن کار میکند.